Στήν πολιτική ζωή 6 κονφορμισμός εκδηλώνεται,
σύμφωνα μέ τόν Μαρκοϋζε και άπό τό γεγονός δτι δέν υπάρχουν πιά οργανω-
μένες δυνάμεις πολιτικής αμφισβήτησης ή κοινωνικής ανανέωσης.
Τό σοσιαλ-δημοκρατικό κόμμα τής Δυτικής Γερμανίας δσο και τό κομμουνιστικό κόμμα
της Γαλλίας εχονν γίνει στην πραγματικότητα μεταρρυθμιστικά κόμματα πού
επιτελούν τη λειτουργία τους μέσα στο πολιτικο-κοινωνικό σύστημα των χω-
ρών αυτών'Έτσι εξυπηρετούν αντικειμενικά τις επιδιώξεις και τά συμφέροντα
τών ηγετικών στρωμάτων στις χώρες αυτές,
Τό γεγονός αυτό δεν οφείλεται σύμφωνα με τον Μαρκοϋζε σε συνειδητή
προδοσία τών μαρξιστικών αρχών από τά κόμματα αύτά,^Οφείλεται στο γε-
γονός δτι στένεψε η, πιό σωστά, μεταβλήθηκε ή κοινωνική βάση τους.
0ι εργάτες άπόκτησαν νοοτροπία καταναλωτού. Τους ενδιαφέρει ή βελτίωση τοϋ
συστήματος κατανομής τών αγαθών, ετσι πού νά εξασφαλίσουν μεγαλύτερο
μέρος στό εθνικό προϊόν. Δεν απαιτούν μιά ριζική μεταβολή στο σύστημα Ιδιο-
κτησίας καΐ κατανομής τών παραγομένων άγαθών. Δεν έχουν συνείδηση δτι
ανήκουν σε μιά ξεχωριστή, καταπιεζόμενη τάξη. 'Έτσι, δεν επιθυμούν νά είναι
αύτοι οι φορείς λήψης τών αποφάσεων πού άφορούν τήν οργάνωση και τήν
μελλοντική πορεία τού κοινωνικού συνόλου.Σ αυτό αισθάνονται δτι έχουν
ενταχθεί κατά κάποιο τρόπο οριστικά.
Η υποτιθέμενη έλλειψη πολιτικής και κοινωνικής άμφισβήτησης στις
προηγμένες βιομηχανικές χώρες οφείλεται στό γεγονός δτι οί πιό προσωπι-
κές συναισθηματικές και ηθικές άναζητήσεις τού άνθρώπου ταυτίζονται με
τις επιδιώξεις τού κοινωνικοπολιτικού κατεστημένου. "Ο σημερινός άνθρω-
πος έχει πειστεί δτι οί άξιες πού προβάλλονται άπό τό κατεστημένο πρέπει
νά κατευθύνουν και τη δική του συμπεριφορά, δτι το υποτιθέμενο συμφέρον
τον συνόλου συμπίπτει μέ το δικό του. "Ετσι ή σφαίρα της Ιδιωτικής ζωής
απορροφάται από τή σφαίρα της δημόσιας δράσης. Οι εσωτερικές εμπειρίες
ταυτίζονται μέ την έξωτερικη συμπεριφορά, οι συναισθηματικές αναζητήσεις
υποτάσσονται στις επιδιώξεις της λογικής της παραγωγικότητας και της απο-
τελεσματικότητας, ^ Ο σύγχρονος ανθρωπος αποξενώνεται από τον πραγματικό
εαυτό του, πού χαρακτηρίζεται από την κριτική στάση^ την τάση πρός την ηδο-
νή, τό παιχνίδι και γενικά την άσκοπη και πραγματικά δημιουργική έκφραση,
"Ολες του οι αναζητήσεις υποτάσσονται στήν ανάγκη νά επιβληθεί στή φύση και
τους συνανθρώπους του, νά σκεφθεί σύμφωνα μέ τή λογικη τής πaρaγωγικής
εργασίας, "Ετσι ο σύγχρονος ανθρωπος γίνεται μονοδιάστατος καΐ ή εποχή
μας είναι, γιά νά χρησιμοποιήσουμε τήν έκφραση του Χέγκελ σέ σχέση μέ
ρωμαϊκή ιστορία, «τό πένθος τής Ιστορίας τής ανθρωπότητας», Τό «πένθος»
αυτό είναι μάλιστα πιό καθολικό σήμερα γιατί ο σημερινός ανθρωπος δέν τό
συνειδητοποιεί, δπως, σύμφωνα μέ τόν Χέγκελ, τό συνειδητοποιούσε 6 Ρω-
μαίος, Τό κατεστημένο στις προηγμένες βιομηχανικές κοινωνίες έχει τά μέσα
νά διαμορφώνει τά ατομικά ένστικτα χωρίς νά τά καταπιέζει άμεσα. Μπορεί
μάλιστα νά τους προσφέρει τήν ψευδαίσθηση τής ικανοποίησης,
Ή μαζική κοινωνικοποίηση άρχίζει στό σπίτι, άπαγορεύει τή συνειδητοποίηση, έμποδίζει τή συνείδηση ν' άναπτυχθεΐ.
Γιά νά φτάσουμε στήν αύτονομία χρειάζονται συνθήκες κάτω άπ' τις όποιες
οί καταπιεσμένες διαστάσεις της έμπειρίας νά μπορέσουν νά άναγεννηθοϋν.
Γιά νά γίνει δυνατή μιά τέτοια άπελευθέρωση, θά πρέπει νά περιφρονή-
σουμε, νά απωθήσουμε τις έτερόνομες Ικανοποιήσεις και άνάγκες πού κα-
θορίζουν τή ζωή αυτής της κοινωνίας.
"Οσο περισσότερο έχουν ταυτιστεί μέ άτομικές άνάγκες και έπιθυ-
μίες, τόσο όδυνηρότερη θά είναι ή άπώθησή τους κι ή κατάργησή τους
θά γίνει αισθητή σάν μιά όλοκληρωτική και μοιραία στέρησή τους. 'Αλλά
μόνο ή μοιραία αύτή κατάργηση θά δημιουργήσει τήν πρωταρχική ύποκει-
μενική και άναγκαία συνθήκη γιά μιά ποιοτική άλλαγή, δηλαδή γιά ν' αρ-
χίσουμε νά έ π α ν α κ α θ ο ρ ί ζ ο υ μ ε τ ι ς ά ν ά γ κ ε ς.
"Ομως, κάτω άπ' τις συντηρητικές λαϊκές τάξεις, ύπάρχει τό ύπόστρωμα
τών παριών και τών ((outsiders», τών άλλων φυλών, τών άλλων χρωμάτων,
τών έκμεταλλευομένων και κυνηγημένων τάξεων, τών ανέργων, κι αυτών
πού δέν μπορούν νά βρουν δουλειά. Βρίσκονται έξω άπ' τή δημοκρατική
διαδικασία* ή ζωή τους έκφράζει τήν άμεσώτερη και τή γνησιώτερη άνάγκη
νά μπει τέρμα στις άπαράδεκτες συνθήκες και στούς άπαράδεκτους θεσμούς.
Έτσι, ή άντίθεσή τους είναι έπαναστατική άκόμη κι άν ή συνείδησή τους
δέν είναι. Ή άντίστασή τους χτυπάει τό σύστημα άπ' έξω καί, γι' αύτό, τό
σύστημα δέν μπορεί νά τήν ενσωματώσει* εϊναι μιά στοιχειακή δύναμη πού
παραβιάζει τούς κανόνες του παιγνιδιού καί, δρώντας έτσι, δείχνει δτι πρό-
κειται γιά .ενα κίβδηλο παιγνίδι. Όταν μαζεύονται, οταν βαδίζουν στούς
δρόμους, άοπλοι κι άπροστάτευτοι, διεκδικώντας τά στοιχειωδέστερα πο-
λιτικά δικαιώματα, ξέρουν οτι είναι έκτεθειμένοι στούς σκύλους, στις πέ-
τρες, στις βόμβες, στή φυλακή, στά στρατόπεδα συγκεντρώσεως κι άκόμη
στό θάνατο. Ή δύναμή τους βρίσκεται πίσω άπό κάθε εκδήλωση εύνοϊκή
γιά τά θύματα του νόμου και τής τάξης. Τό οτι δέν θέλουν πιά νά παίζουν
τό παιγνίδι είναι ϊσως ένα
Ό λ ' αυτά δεν είναι βέβαια σίγουρα.
Ή κριτική θεωρία τής κοινωνίας δέν περιλαμβάνει εννοιες πού νά έπιτρέ-
πουν τήν κάλυψη τής άπόστασης άνάμεσα στο παρόν και στο μέλλον δέν
δίνει ύποσχέσεις· δέν εχει πετύχει· εχει παραμείνει αρνητική. Έτσι, μπο-
ρεί νά μένει πιστή άπέναντι σ' έκείνους πού, χωρίς ελπίδα, έδωσαν και δί-
νουν τή ζωή τους στή Μεγάλη "Αρνηση.
Στις αρχές τής φασιστικής περιόδου, ό Βάλτερ Μπένιαμιν εγραφε:
(("Αν έχουμε άκόμη μιά ελπίδα, τή χρωστάμε σ' αύτούς πού δέν έχουν
καμιά)).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου